Skupština građana je novi oblik demokratije koji olakšava donošenje odluka na bilo kojem nivou vlasti, bilo grada, zemlje ili na međunarodnom nivou, kao što je to slučaj s Evropskom unijom. Skupštine građana održavaju se u mnogim zemljama širom svijeta, a okupljaju grupe građana nasumično odabranih uzimajući u obzir demografske kriterije kao što su spol, dob i dr. Ovakva grupa predstavlja grad ili državu u malom. Skupštine građana su oblik deliberativne demokratije, odnosno, demokratije u kojoj diskusije i razmatranja u okviru grupe nasumično odabranih osoba predstavljaju ključnu komponentu procesa donošenja odluka. Uloga Skupštine građana jeste temeljita analiza zadane teme, održavanje rasprava o raznim rješenjima, analiza pozitivnih i negativnih strana, a zatim i donošenje konačnih preporuka ili odluka. Stručnjaci u datoj oblasti obično detaljnije upoznaju učesnike s temom.
Skupštine građana osiguravaju visokokvalitetne i detaljno razmatrane odluke koje mogu pomoći u rješavanju političkog zastoja po spornim pitanjima. Uz korištenje metode slučajnog odabira i niza demografskih kriterija za sastav takve jedne grupe, može se pretpostaviti da konačna preporuka uzima u obzir opće dobro svih zajednica u BiH, što predstavlja dobru osnovu za donošenje odluka po pitanjima vezanim za politike na nivou zemlje.
U slučaju Skupštine građana BiH 2021. godine, član može postati svaki državljanin BiH sa prebivalištem u zemlji i navršenih 18 godina. Kao prvi korak, dostavljaju se pozivna pisma za 4000 nasumično odabranih domaćinstva u svim općinama/opštinama u BiH. Među onima koji su se prijavili za učešće dalje se nasumično bira konačna grupa od ukupno 57 članova Skupštine. Slučajan odabir provodi se uz pomoć kompjuterskog softvera, što članovima Skupštine omogućava da u donošenju odluka budu nezavisni od političkih ili drugih interesa.
punoljetni državljani
nasumično odabranih domaćinstava
članova Skupštine
Sastav Skupštine građana odražava demografske kriterije zemlje i reprezentativniji je od redovnih otvorenih javnih rasprava. Sastanci Skupštine započinju fazom učenja i tek onda prelaze na razmatranje. Ima dovoljno vremena da se tema detaljno razmotri, tako da Skupština građana može postići kvalitetne ishode kojima se može vjerovati. Skupštine građana su po definiciji dugoročni procesi i višednevni sastanci u vremenskom rasponu od nekoliko sedmica. Na primjer, to mogu biti dva ili tri vikenda zaredom.
U slučaju Skupštine građana BiH u 2021. godini, postupak pokreće Ured specijalnog predstavnika Evropske unije u Bosni i Hercegovini u konsultaciji sa drugim partnerima koji potpomažu postojeći proces ustavnih i izbornih reformi. Proces je osmislio i njime upravlja Koordinacijski tim, nezavisan od vlasti. Cilj je uvesti proces u kojem građani mogu direktno govoriti o pitanjima koja oblikuju budućnost zemlje i na taj način dopuniti proces donošenja odluka po teškim političkim pitanjima.
Ured specijalnog predstavnika Evropske unije u Bosni i Hercegovini pozvao je vlasti u BiH da prate proces i uvaže zaključke proistekle iz njega. Nadalje, Ured specijalnog predstavnika EU proslijediće zaključke Skupštine građana vlastima u BiH kako bi ih mogle uzeti u obzir prilikom donošenja odluka. Isto tako, preporuke se javno objavljuju. Zajedno sa svojim partnerima, Evropska unija će snažno potaknuti vlasti da raspravljaju i odgovore na preporuke koje su im predstavljene. Skupština građana ne zamjenjuje Parlamentarnu skupštinu Bosne i Hercegovine koja obavezno raspravlja i glasa po svim pitanjima vezanim za ustavne i izborne promjene.
S obzirom na osjetljivost teme za diskusiju, izabrani nosioci političkih funkcija i politički imenovani dužnosnici na bilo kojem nivou vlasti u BiH ne mogu postati članovi Skupštine. Predstavnici Međuresorne radne grupe za izmjene i dopune Izbornog zakona pozvani su da prisustvuju određenim zasjedanjima Skupštine građana u svojstvu posmatrača na određena.
info@skupstinagradjana.ba
